Planety NAJ
- squareinfinity3000
- 13 mar
- 3 minut(y) czytania
Od wieków naukowcy starali się zrozumieć jak powstał nasz Układ Słoneczny. Przez analogię do formowania się gwiazd już od VII wieku zaczęły powstawać pierwsze spójne teorie tłumaczące narodziny Ziemi. Wraz z rozwojem nauki i tym samym lepszym rozumieniem otaczającego nas Wszechświata, w kolejnych latach były one ulepszane i wzbogacane o nowe odkrycia. Na początku lat 90 uważano, że ówczesny model formowania się układu planetarnego jest zadawalający, a nawet dobrze odzwierciadlający rzeczywistość. Niewiele później, bo już w 1992 roku okazało się, że prawda jest inna. Została bowiem opublikowana praca, w której opisano pierwszy zarejestrowany odległy układ planetarny – układ wielce odmienny od naszego - składający się z mało masywnych planet okrążających pulsara! Kolejne odkrycia (których w XXI w. lawinowo przybywało) pokazały, że formowanie się układów planetarnych wciąż stanowi zagadkę dla astronomów.
Współcześnie potwierdzonych jest istnienie aż 5849 egzoplanet. W znacznej części różniących się od naszego układu Słonecznego i niewiele z odległych planet nadaje się do utrzymywania życia, takiego jakie znamy. Z tego powodu odnalezienie drugiego domu póki co możliwe jest jedynie na kartkach powieści sci-fi. Niemniej jednak, szeroka różnorodność egzoplanet jest fascynująca, a w szczególności te najbardziej nietypowe z nich, czyli planety NAJ.
NAJbliższa - Proxima Centauri b
Tak, to planeta okrążająca najbliższą nam gwiazdę – Proximę Centauri (drugą po Słońcu oczywiście 😉). Znajduje się w odległości 4 lat świetlnych i jest superziemią okrążającą gwiazdę z ciągu głównego – czerwonego karła (dlaczego czerwone karły są wyjątkowe). W dodatku znajduje się w strefie ekosfery, czyli w obszarze, w którym może występować woda w stanie ciekłym. Na tym jednak podobieństwo do Ziemi się kończy, ponieważ Proxima Centauri b znajduje się zaledwie 0.05 au od gwiazdy. Z tego powodu narażona jest na wysokie dawki promieniowania, co sprawia, że nie jest to prawdopodobnie przystępna planeta do rozwoju życia (tak jak je rozumiemy). Ponadto, planeta znajduje się w obrocie synchronicznym w stosunku do gwiazdy. Oznacza to, że zawsze zwrócona jest do niej jedną swoją stroną (trochę więcej informacji na ten temat znajduje się tu). Powoduje to zróżnicowanie warunków klimatycznych po obydwu półkulach planety.
NAJdalsza - SWEEPS-11 b *
To planeta podobna do Jowisza, czyli gazowy olbrzym znajdujący się w gwiazdozbiorze Strzelca. Odkryta w 2006 roku za pomocą teleskopu Hubble’a należy do jednych z najdalszych odkrytych planet pozasłonecznych. Znajduje się bowiem 28000 lat świetlnych od Ziemi (dane z NASA).
NAJgorętsza - KELT-9b
KELT-9b jest gazowym olbrzymem znajdującym się w gwiazdozbiorze Łabędzia, a temperatura jego powierzchni wynosi aż ~4500 K! Oznacza to, że jest cieplejsza nawet od brązowych karłów (ciała niebieskiego niebędącego ani gwiazdą ani planetą ze względu na swoją masę). Oczywiście, tak jak w przypadku Proximy Centauri b, KELT-9b jest również zwrócony wciąż jedną stroną do gwiazdy. Z tego powodu, różnica temperatur między „dzienną”, a „nocną” stroną gwiazdy sięga aż ~1500 K.
NAJzimniejsza - OGLE-2005-BLG-390Lb
Jest to planeta typu Neptunowego odkryta w zjawisku z 2005 roku (jak sama nazwa na to wskazuje ;)). Temperatura jej powierzchni wynosi jedynie 40K, czyli -220 °C. Jest to spowodowane tym, że ta niewielka planeta ma promień orbitalny wynoszący 2.6 au, przez co dociera do niej niewiele ciepła (promieniowania) od gwiazdy.
NAJlżejsza - PSR B1257+12 b
(Pulsar Timing)
PSR B1257+12 b to najmniej masywna planeta jak dotąd odkryta. Jej masa wynosi jedynie 4.7 10−5 𝑀𝐽 czyli ~1.2 mas księżyca. Ma również ciekawą historię, ponieważ jest jedną z pierwszych odkrytych planet pozasłonecznych. W 1992 roku Aleksander Wolszczan dokonał zaskakującej obserwacji i wykazał, że zaburzenia w danych obserwacyjnych spowodowane są przez obecność niewielkich towarzyszy gwiazdy – planet.
NAJcięższa (NAJfajniejsza😊) - MOA-2011-BLG-262Lb
Górna granica mas planet jest trochę płynną liczbą. Obecnie uznaje się, że wynosi ona 13𝑀𝐽 (ma to związek z możliwością lub brakiem zachodzenia reakcji wewnątrz gwiazdy/planety). Przykładów odkrywanych obiektów w pobliżu tej wartości jest wiele, wybrałam jednak układ MOA-2011-BLG-262Lb, ponieważ modelowanie tego zjawiska nie odrzuca możliwości, że jest to podwójny samotny układ składający się z brązowego karła i, uwaga, księżyca. Jeżeli ponad 30 lat temu detekcja planety pozasłonecznej wydawała się być nieosiągalna, tak może teraz przyszła kolej na odkrywanie egzoksięzycy…😊
*wartośći odległośći do gwiazd, które okrążane są przez planety często są efektem modelowania (jak i parametry planet). Z tego powodu wartości te są obarczone dużymi błędami pomiarowymi. Planetą, która również może byc uznana za jedną z odleglejszych jest np. MOA-2020-BLG-135Lb znajdująca się w odległośći 7900±1000 pc.
Comments